Als Claudia zich bij me aanmeldt is haar voornaamste klacht dat ze keelpijn krijgt bij het praten. Ook heeft zij het gevoel dat ze altijd buiten adem raakt bij het praten. In het begin is er niets aan de hand, maar naarmate ze langer spreekt wordt de pijn erger. Het voelt alsof er scheermesjes in haar keel zitten, en ’s avonds houdt ze maar liever haar mond dicht in de hoop dat het de volgende dag wel weer over zal zijn. En dat was aanvankelijk ook zo, maar nu lijkt het alsof de pijn steeds eerder op komt zetten en het langer duurt voordat het weer verdwenen is.
Over Claudia’s manier van spreken
Wanneer ik Claudia voor het eerst spreek vallen er meteen een aantal dingen op. Elk van deze dingen stip ik hieronder aan, met daarna de uitleg wat de relatie is met de pijn in haar keel.
- Haast
Claudia is een paar minuten te laat op haar eerste afspraak. Ik hoor de deur beneden met een klap dicht vallen en haastige voetstappen op de trap. Claudia komt mijn kamer in, ploft op haar stoel, zucht eens diep en begint haar verhaal. - Lichaamshouding
Claudia zit op het puntje van haar stoel, haar rug is rond en haar hals is naar voren gestrekt. Tijdens het praten zwellen de bloedvaten aan de zijkant van haar hals zichtbaar op. - Ademhaling
Als Claudia niet aan het woord is zie ik haar borst op en neer bewegen in een hoog tempo. Zij ademt overwegend door haar mond. - Stem
Hoe langer Claudia aan het woord is, des te zwakker haar stem klinkt. Aan het einde van elke zin gaat haar stem kraken en ik zie steeds meer spanning in haar keel komen als Claudia probeert om haar stem krachtiger te laten klinken. - Spreken
Claudia houdt haar kaken dicht op elkaar bij het praten. Haar stem klink daardoor ingehouden en wanneer Claudia luider wil spreken gaat ze harder duwen om haar stem harder te laten klinken. Claudia heeft een hoog spreektempo, wanneer ze begint met praten neemt zij een grote teug lucht en steekt dan van wal. Claudia praat door tot haar adem op is en neemt dan weer een diepe teug. - Schrapen
Naarmate Claudia langer aan het woord is gaat zij steeds vaker haar keel schrapen. Dit doet zij omdat ze voelt dat er steeds meer slijm in haar keel gaat zitten wat niet weg lijkt te willen. Het schrapen verlicht het iets.
Hoe werkt de stem?
In het artikel Hoe werkt de stem ga ik hier uitgebreid op in, voor nu alleen de belangrijkste punten. Je stembanden zijn 2 heel kleine spiertjes die zich in je strottenhoofd bevinden en verbonden zijn met de spieren in je keel, hals en nek. In het ideale geval breng je de stembanden in trilling door de adem er met zekere druk en snelheid langs te laten stromen. De manier waarop je ademt is hierbij heel belangrijk: adem je voornamelijk hoog in de borst, dan komt er veel druk op de keel te staan en de spieren in je borst en hals (de hulpademhalingsspieren) worden te zwaar belast. Belangrijk is dat het middenrif, de belangrijkste ademspier, zijn werk optimaal kan doen. Wanneer je met een ronde rug zit is er geen ruimte voor het middenrif om optimaal te bewegen, het gevolg is dat de adem zijn ruimte meer in de borst gaat zoeken. Het lichaam kent een optimale verdeling van spanning en ontspanning in de spieren. Dit noemen we eutonie. Wanneer er ergens te weinig spanning is (zoals bij Claudia in de onderrug) dan komt dit ergens anders terug als teveel spanning. Vaak is dit in de hals en nek. Bij het inzakken in de onderrug knikt het hoofd naar achter. Omdat niemand zo wil praten, wordt dat gecorrigeerd door het hoofd naar voren te kantelen Hierbij ontstaat veel te veel spanning in de nek. Je bent nog niet eens aan het praten, maar de voorwaarden om de stem er makkelijk uit te laten komen zijn nu al niet optimaal: de adem is hoog en er is teveel spanning in je nek. De kleine stembanden zijn gevoelig voor deze spanning.
Praten doe je op de uitademing. Een goede spreker zegt gemiddeld 7-10 worden op één uitademing. Als je zou opschrijven wat je zegt, zet je ook om de 7-10 woorden een leesteken of voegwoord. En dat is niet voor niets! Wanneer je over deze natuurlijke pauzes heen praat moeten de spieren rond de stembanden ingezet worden om de stem eruit te persen. Deze spieren zijn hier niet voor bedoelt. Dit kan best eventjes, maar als je dat heel veel doet krijg je er last van: je wordt hees, je stem valt weg of gaat kraken of je krijgt pijn in je keel. Ook raken de stembanden geïrriteerd, en geïrriteerd weefsel gaat slijm afscheiden. Het weefsel rond de stembanden moet vochtig zijn, maar teveel slijm is niet fijn. Het vervelende is dat je met het schrapen ook je stembanden irriteert, waardoor er weer meer slijm komt. Voor je het weet zit je in een vicieuze cirkel.
Je adem is heel gevoelig voor hoe het met je is. Een lage adem rond het middenrif past bij ontspanning en rust. Een hoge, snelle adem hoort bij haast en stress. Lees hierover mijn artikel over de Polyvagaal Theorie. Wanneer je veel haast en druk ervaart is het dus logisch dat je een wat hogere en snellere manier van ademen hebt. Dit levert echter wel meer spanning rond de stembanden op.
Zeven tips voor ontspannen spreken
- Neem voldoende tijd om te ontspannen: minimaal 5 minuten per uur. Dit geeft je systeem de kans om tot rust te komen en te herstellen: je spieren ontspannen zich, de adem zakt omlaag, je hoofd komt tot rust. Probeer in die 5 minuten ook echt niets te doen wat je zenuwstelsel prikkelt: dus niet je social media checken maar een kopje thee te drinken, naar buiten kijken, even rekken en strekken.
- Plan voldoende tijd in voor afspraken en om er te komen. Hiermee voorkom je een gevoel van stress en haast. Heb je tijd over? Dan kun je mooi even ontspannen.
- Adem door de neus. Hiervoor moet het middenrif harder werken dan wanneer je door je mond ademt, maar daar is het middenrif voor bedoelt! Bovendien filtert, verwarmt en bevochtigt de neus de lucht die binnenkomt wat beter is voor de longen. Wanneer je door je mond ademt drogen het gebied rond de stembanden uit. Dit kan een prikkelend gevoel geven waardoor je sneller de neiging hebt om te kuchen of te schrapen, wat weer irriterend werkt.
- Zorg voor een goede lichaamshouding, zodat de spanningsverdeling in je lichaam optimaal is: voeten plat op de grond, recht onder je knieën, op beide zitbotjes, een lange rug met ontspannen schouders en je hoofd recht op je wervelkolom. Oefen dit vaak en kort, zodat het in je spiergeheugen komt en je erop kunt vertrouwen dat als je veel moet praten, de houding als vanzelf goed is.
- Spreek met punten en komma’s! Wanneer je voorgaande punten toepast dan is de adem vaak al laag en rustig. Deze adem heb je nodig bij het praten. Wees je bewust van alle pauzes die je kunt houden (de punten, komma’s en voegwoorden) en gebruik die om de adem vanzelf naar binnen te laten komen. Wanneer je tijdens het praten de buik licht intrekt dan kun je die bij de pauzes ontspannen. Wanneer je de buik ontspant, stroomt de adem vervolgens als vanzelf naar binnen en hoef je die niet te hálen.
- Ontspan je kaken. Veel spanning rond de kaken roept spanning rond de stembanden op. Bovendien moet je meer druk zetten om verstaan te worden. Wanneer je je kaken voldoende opent bij het praten ben je meteen al beter verstaanbaar. In rust raken de kaken elkaar niet, zijn de lippen gesloten en ligt de tong tegen het gehemelte.
- Schraap en kuch niet. Voorkom dat je in een vicieuze cirkel terecht komt. Wanneer je het gevoel hebt dat er slijm zit wat in de weg zit probeer dan te huffen (hoesten zonder geluid), neem een slokje water, slik een keer met je neus dicht en nogmaals met je neus open (hierdoor creëer je een vacuüm boven de stembanden waardoor het slijm naar boven gezogen wordt wat je vervolgens weg kunt slikken) of bries als een paard. Dit zijn allemaal manier waarmee je slijm weg kunt krijgen zonder dat je de stembanden opnieuw irriteert.
Hoe liep het af met Claudia?
Claudia is met de tips uit onze eerste afspraak meteen aan de slag gegaan. Ze maakte video opnames van zichzelf en herkende de punten die ik had aangestipt. Stap voor stap is zij elementen gaan veranderen waardoor ze na een maand nauwelijks meer last van keelpijn bij het praten had.
Tenslotte
Heb jij last van keelpijn bij het praten? Kijk eens of bovenstaande punten misschien ook op jou van toepassing zijn. In mijn gratis gids Hoe houd je je stem gezond vind je nog meer tips. Kun je wel wat hulp gebruiken? Via mijn website kun je eenvoudig zelf een afspraak met me inplannen. En als je eerst wilt overleggen, plan dan een gratis adviesgesprek van 15 minuten via zoom in. Ik help je graag verder!