Het is een heerlijke zomerdag en je zit in het gras. Je plukt een grassprietje, klemt hem dubbelgevouwen tussen je duimen en blaast er langs… Je hoort een toon! Zo werken je stembanden eigenlijk ook.

Stemgeluid ontstaat doordat de lucht die je uitademt in je strottenhoofd langs je stembanden stroomt, zodat deze gaan trillen. Ze zijn bij vrouwen maar twaalf tot zeventien millimeter lang en bij mannen zeventien tot drieëntwintig millimeter. Ze zijn omgeven door slijmvlies. 

Als we geluid maken, bewegen de stembanden naar elkaar toe, als we ademen staan de stembanden open. De stembanden openen en sluiten zich vaak, het geluid dat hierdoor wordt geproduceerd noemen we het basisgeluid. Doordat lucht in de holtes in het lichaam – zoals de borst- en de neusholte – gaat meetrillen, wordt dit geluid versterkt. Dit wordt resoneren genoemd.

Hoe meer resonantie er is, des te meer klank een stem heeft. Een stem met veel klank heeft een groot draagvlak en rijkt ver.

We kunnen onze stem variëren in hoogte door verandering van lengte, dikte en spanning van de stembanden. Als iemand te hoog of te laag praat, komt er teveel spanning in het stemorgaan. De stem klinkt dan geforceerd.

Een stem klinkt helder als er een volledige sluiting van de stembanden is. Je stem kan variëren in luidheid, door het verschil in kracht waarmee de stembanden bewegen.

Deze dingen worden echter ook beïnvloed door de manier waarop we ademen. Een lage manier van ademen is het beste voor een heldere, duidelijke stem. Voor de kwaliteit van een klank is het niet zozeer belangrijk of we veel adem tot onze beschikking hebben maar eerder of de lucht die er is, optimaal in trilling wordt gebracht.

Voor een heldere stemgeving is eigenlijk maar heel weinig lucht nodig. Veel mensen hebben de neiging naar adem te happen voor ze gaan spreken. Hierbij wordt teveel lucht naar binnen gehaald. Ook wordt er vaak te veel woorden op een adem gesproken. De laatste lettergrepen worden er dan met moeite uitgeperst.

Ontspanning, adem en stem zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een verandering in het een zal effect hebben op de ander.

Zo zijn ook stem, adem en emoties met elkaar verbonden. Elk gevoel, elke emotie wordt weerspiegeld in je adem en kun je terug horen in de klank van je stem.

Wanneer je heel ontspannen bent is de adem meestal laag, diep in de buik en langzaam. Maar ben je verdrietig, dan voel je de adem hoger en oppervlakkiger.

Ook een ontspannen houding is essentieel voor een functionele adem en een gezonde stem. Onze houding en de klank van onze stem bepalen in grote mate hoe we overkomen, hoe we ons presenteren en hoe anderen ons ervaren. Onze stem laat horen hoe het met ons is, hoe we ons voelen en hoe we in de wereld staan.

Een ontspannen, heldere, draagkrachtige stem hangt samen met een ontspannen adem en (lichaams)houding. Een storing in een of meer van de drie kan leiden tot stemklachten.

Wanneer we ons leven vergelijken met het leven van 50 jaar geleden dan zien we dat de snelheid waarmee we leven en informatie tot ons krijgen enorm is toegenomen. Daarnaast zijn we altijd en overal bereikbaar en verwachten we van elkaar dat we meteen reageren op mails, appjes of voicemails.

Dit verhoogt het gevoel van stress en legt een grote druk op ons centraal zenuwstelsel. Een beetje stress is niet erg, het is juist gezond voor je lichaam. Het beschermt bijvoorbeeld bij dreigend gevaar. Als je stress ervaart ben je namelijk een stuk alerter. Langdurige stress is echter ongezond, en de boosdoener voor diverse klachten.

Een belangrijke zenuw die onder stress geblokkeerd kan raken is de Nervus Vagus. Deze zenuw komt, net als de meeste hersenzenuwen, uit de hersenstam. Vanaf daar loopt de Nervus Vagus door richting oren en hals, met vertakkingen naar de longen en het hart. Dan buigt de zenuw om de grote slagaders heen en komt via de luchtpijp terug naar het strottenhoofd, waarbij ook takken vanaf de slokdarm richting de maag lopen.

De Nervus Vagus kalmeert je ademhaling en hartslag, en laat je parasympathische zenuwstelsel – dat voor ontspanning en herstel van het lichaam zorgt – het weer overnemen. Andere belangrijke functies van deze 10e hersenzenuw zijn het regelen van aandacht en stemming, en het stimuleren van het vermogen om te kunnen onthouden en leren. Ook heeft hij invloed op de spijsvertering.

De Nervus Vagus kan onder andere geblokkeerd zijn ter hoogte van het strottenhoofd, het middenrif of de bekkenbodem. Dit heeft zijn weerslag op de adem en de stem.

Alle reden dus om eens goed te kijken naar hoe het gesteld is met jouw stress niveau. Het vervelende is dat je langdurige stress niet eens meer ervaart als stress. Dit noemen we gewoon geworden overspanning, maar heeft nog steeds nadelige gevolgen!

Bij veel stemproblemen speelt de adem een belangrijke rol: wanneer de adem vrij kan bewegen, kan ook de stem vrij klinken. Ademtechniek gebaseerd op wilskracht en hoge spierspanning staat een vrije stemgeving juist in de weg.

Ademklachten kunnen te maken hebben met stress, met een teveel of te weinig aan spierspanning in het lichaam. Dit kan de adembeweging beïnvloeden en de balans tussen de in- en uitademing verstoren, waardoor de adem steeds beperkter wordt.

De adem vormt een verbinding tussen wat er gebeurt binnen en buiten jezelf. Adem stroomt en heeft invloed op het functioneren van de hersenen en organen. Adem beweegt en reageert met ons mee bij alles wat we meemaken en zorgt voor een voortdurende wisselwerking. Wij worden ons dit vaak pas bewust in extreme omstandigheden. De adem kan stokken of haperen bij plotselinge schrik maar ook kun je “adembenemende” schoonheid ervaren. In je adempatroon werken positieve en negatieve situaties, emoties en gevoelens door.

Omdat de adem zo nauw samenhangt met hoe je je voelt, kun je aan de hand van iemands adempatroon een indruk krijgen over hoe het met die persoon gaat. Aan de andere kant kan je de adem gebruiken om je gevoel te veranderen. Wanneer je bijv. zenuwachtig bent trekt de adem omhoog. Door op dat moment bewust de buikadem toe te passen kun je de zenuwen enigszins de baas worden.

Wanneer er ergens in het samenspel tussen (ont)spanning, adem en stem iets niet optimaal verloopt kunnen er stemproblemen ontstaan. Je stem gaat hees, of schor klinken, en soms valt je stem zelfs weg. Het is belangrijk om uit te zoeken of je stemklachten komen doordat je je stem verkeerd gebruikt, of doordat er iets met de stembanden aan de hand is (dit kan overigens het gevolg zijn van het verkeerd gebruiken van je stem. Door langdurig je stem verkeerd te gebruiken kunnen er bijvoorbeeld knobbeltjes op de stembanden komen.). Je huisarts zal je daarom meestel naar een KNO-arts sturen om te kijken of er iet met de stembanden aan de hand is.

Veel mensen die bij mij in de praktijk komen hebben het gevoel alsof er ‘iets’ in de keel zit, wat niet kan worden weggeslikt. Het gevoel van een brok in de keel. Dit brok- of globusgevoel zit meestal ter hoogte van het strottenhoofd.

Omdat je dat ‘iets’ in je keel wil weghebben heb je de neiging om te schrapen, kuchen of extra vaak te slikken. Het lijkt alsof je teveel slijm in je keel hebt of dat er een graatje in de keel zit. Ook kan het zijn dat je keel wat pijnlijk of branderig aanvoelt. Daarnaast kan je stem ook schor of hees klinken.

Globusklachten zijn gelukkig meestal onschuldig en hebben over het algemeen geen lichamelijke oorzaak. Veel voorkomende oorzaken zijn:

• Verhoogde spieractiviteit of gevoeligheid van de slokdarm (reflux).
• Stress, angst, verdriet, woede of een andere sterke emotie.
• Herhaald slikken of door een versnelde ademhaling.
• Verkeerd stemgebruik.
• Overmatig kuchen en keelschrapen.

Het gevoel dat er teveel slijm in je keel zit kan heel reëel zijn. En kuchen of schrapen kan het echt verlichten. Het vervelende is alleen dat je door het schrapen je keel irriteert. En wat doet geïrriteerd weefsel? Slijm afscheiden! En zo kom je in een vicieuze cirkel, waar je niet zomaar weer uitkomt.

Wanneer je stemklachten hebt die langer dan 2 weken duren, ga dan altijd naar je huisarts. Deze zal bepalen of hij denkt dat het nodig is om naar de KNO-arts te gaan.

Merk je bij jezelf dat je de neiging hebt teveel spanning op te bouwen tijdens het spreken of zingen? Ik ontwikkelde een online training Lax Vox waarin je leert hoe je je stem door te bubbelen met een slangetje in een flesje water kunt ontspannen of voor kunt bereiden wanneer je deze veel moet gebruiken. Lax Vox kan ook zeer ontspannend werken wanneer je globusklachten hebt.

Je kunt natuurlijk ook mijn gratis gids Hoe houd je je stem gezond downloaden of een afspraak met me inplannen via de website.