Waarom moet ik zoveel gapen?

Als je gaapt doe je dat normaal gesproken wanneer je moe bent of je verveelt, toch? Maar wanneer je regelmatig gaapt terwijl je niet vermoeid bent, is er meestal meer aan de hand. Het kan erop wijzen dat je ademhaling verstoord is en dat je last hebt van chronische hyperventilatie.

Waarom gapen we?

Gemiddeld gapen we zo’n 10-15 keer per dag. Niet alleen mensen gapen, dieren doen het ook. Vroeger werd gapen gezien als een natuurlijke manier om extra zuurstof naar de hersenen te sturen. Dit blijkt echter niet het geval te zijn. De exacte reden voor gapen is nog steeds onderwerp van discussie onder wetenschappers. Een nieuwe theorie suggereert dat gapen een verkoelend effect van ongeveer een halve graad op de hersenen zou hebben. Er is zelfs aangetoond dat embryo’s in de baarmoeder gapen, waarschijnlijk ter bevordering van hun hersenontwikkeling.

Gapen markeert ook een overgang in het autonome zenuwstelsel. De diepe in- en uitademing tijdens het gapen zorgt voor een verschuiving van het sympathische zenuwstelsel (vecht- of vluchtreactie) naar het parasympathische zenuwstelsel (rust- en verteringsmodus). Bij yoga en beoefening van ademhalingstechnieken wordt vaak veelvuldig gegaapt. Dat komt omdat hierbij het parasympathische zenuwstelsel geprikkeld wordt. Het parasympathische zenuwstelsel wordt gestimuleerd bij een ademhalingsfrequentie van ongeveer 5-6 keer per minuut, terwijl het sympathische zenuwstelsel geactiveerd schijnt te worden bij meer dan 9 ademhalingen per minuut. Het is dus handig om bij de volgende keer dat je moet gapen even stil te staan bij de context. Gapen omdat je moe bent of omdat iemand in de buurt gaapt, is meestal geen probleem. Maar als je gaapt vanwege een benauwd gevoel tijdens periodes van stress, is het een teken van je lichaam om het rustiger aan te doen. Je lichaam is instinctief bezig om je te laten ontspannen en tot rust te komen.

Het verband tussen gapen en chronische hyperventilatie

Om het verband tussen gapen en chronische hyperventilatie beter te begrijpen, is het belangrijk om eerst te begrijpen wat er precies gebeurt wanneer je gaapt. Zodra je een gaap voelt opkomen, open je je mond wijd en adem je diep in door je mond. Dit activeert reflexen die verschillende spieren aanspannen. Tegelijkertijd opent de buis van Eustachius, die het middenoor verbindt met de keelholte, waardoor de druk in het middenoor gelijk wordt aan de omgevingsdruk. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer je in een vliegtuig stijgt of daalt. Vervolgens adem je weer uit.

Wanneer je inademt, neem je lucht in waarvan een deel zuurstof bevat. Deze zuurstof bereikt je longen en reist via de bronchiën naar de longblaasjes. Daar binden de rode bloedcellen de zuurstof aan hemoglobine en vervoeren het vervolgens door je bloedbaan naar de cellen van je weefsels, zoals organen en spieren. In de weefsels wordt de zuurstof opgenomen en gebruikt bij het proces van energieproductie. Echter, om te worden opgenomen, is CO2 nodig. Een rode bloedcel kan alleen zuurstof afgeven als er CO2 in de plaats komt. Er vindt dus een uitwisseling plaats. De CO2 bindt zich aan de rode bloedcel, waarna het wordt uitgeademd. Dit proces wordt de gaswisseling genoemd. Een optimale gaswisseling is essentieel. Veel mensen hebben een disfunctionele manier van ademen, wat leidt tot verstoord evenwicht in het lichaam. Een optimaal aantal ademhalingen per minuut is ongeveer zes. Bij hyperventilatie kan dit aantal soms wel oplopen tot meer dan 20 ademhalingen per minuut. De acute vorm van hyperventileren herkennen we allemaal wel. Maar soms is deze manier van ademen een nieuwe gewoonte geworden. Dit noemen we chronische hyperventilatie, en kan tot veel klachten leiden.

Wat nu?

Door te vaak en te snel adem te halen, wordt het sympathische zenuwstelsel gestimuleerd, waardoor een continu gevoel van stress of gejaagdheid het gevolg kan zijn. Gapen is een instinctieve reactie van het lichaam om het evenwicht tussen O2 en CO2 te herstellen en zo terug te komen in het parasympatische rust-systeem. Vaker moeten gapen is een indicatie dat je lichaam in chronische hyperventilatie verkeert. Je lichaam heeft een ‘tekort’ aan zuurstof en wil dit tekort aanvullen door te gapen. Op dit moment is het goed om je bewust te worden van de diepte en frequentie van je ademhaling. Het is aan te raden de ademhaling vertragen. Dit kun je bijvoorbeeld doen met de 4 x 4 ademhaling of de 4-7-8 ademtechniek.

Heb je het gevoel dat jouw ademhaling verstoord is? Met de gratis hyperventilatietest kun je bekijken of jouw klachten wellicht samenhangen met een verkeerde manier van ademen.