Je hart klopt niet als een metronoom. Tijdens de inademing klopt het hart sneller dan tijdens de uitademing. Dit verschil in snelheid noem je hartritmevariabiliteit (HRV). Je hartritme en de variaties daarin worden beïnvloed door (in)spanning, emoties en gedachten, maar vooral door je ademhaling. Wanneer ademhaling en hartslag optimaal samenwerken (= hartcoherentie), heeft dit een positief effect op je functioneren. Het meten van de schommelingen in de hartslag geeft informatie over de balans in het zenuwstelsel.

Op de site van HeartMath Benelux staat veel informatie over de wetenschappelijke onderbouwing van deze methode. Door middel van biofeedback kunnen we niet alleen het adempatroon en de ademfrequentie beoordelen en de relatie met de hartslagvariabiliteit illustreren, maar ook het effect van de ademtherapie beoordelen. Op het scherm wordt direct zichtbaar wat een ademoefening doet. Met elke hartslag wordt informatie gegeven die je emoties, je fysieke gezondheid en de kwaliteit van je leven beïnvloedt.

Zo geven gevoelens van compassie, liefde, zorg en waardering een rustig glooiend (en dus coherent) hartritme, terwijl gevoelens van boosheid, frustratie, angst en onveiligheid een hoekig en grillig (incoherent) beeld laten zien. Wie liefde ervaart, voelt zich niet alleen blij en gelukkig, maar produceert ook meer dehydro-epiandrosteron (DHEA), het hormoon dat onder meer veroudering, alzheimer, geheugenverlies, diabetes, depressie en vermoeidheid tegengaat. Tegelijkertijd vermindert de productie van schadelijke stresshormonen zoals cortisol en daalt de bloeddruk.

Met behulp van een oorsensor kan je het ritme van de tijd tussen twee hartslagen meten. Je kunt zien hoe groot het interval is tussen twee hartslagen. De sensor meet de pauze tussen de hartslagen. Een gemiddeld hart slaat zo’n zestig tot zeventig slagen per minuut en tussen die slagen zit een rustperiode waarvan de lengte kan variëren. Dat is op zich gezond, maar de variatie kan chaotisch verlopen of volgens een stabiel patroon, waarbij het hartritme regelmatig versnelt en vertraagt. Als dat patroon stabiel is, spreek je van hartcoherentie.

Je hart staat in directe verbinding met de hersenen. Als je hart rustig is, wordt je hoofd ook rustig. Een coherente hartslag moet niet worden verward met een rustige hartslag. Als je hardloopt, heb je een verhoogde hartslag, maar die kan wel coherent zijn. Het gaat om de tijd tussen de hartslagen, onafhankelijk van het aantal hartslagen. Mensen die aan yoga doen, hebben vaak al een streepje voor. Doordat zij regelmatig ademoefeningen doen, komen zij makkelijker tot coherentie.

Van alle factoren die in vitaliteitstesten worden gemeten bij stress en vermoeidheidsklachten, lijkt een onvoldoende invloed van de ademhaling op de hartslag de duidelijkste indicatie dat er iets mis is. Bij een gezonde hartslag van zestig slagen per minuut wisselt de tijdsduur tussen de hartslagen van bijvoorbeeld 0,85 seconde naar 1,15 seconde in een mooie sinusvorm. Als de hartslagen onvoldoende gekoppeld zijn aan de ademhaling, blijft de tijdsduur tussen de hartslagen vrijwel constant. Dan is het alsof het hart zijn eigen gang gaat en als een soldaat aan het marcheren is: boem-boem-boem. Zo’n hartslag is niet alleen een teken van stress maar draagt ook zelf bij aan stress.

Binnen mijn praktijk gebruik ik naast de therapeutische apparatuur ook graag de Inner Balance Trainer.

Dit artikel is een deel uit hoofdstuk 1 van Adembenemend, het boek dat ik samen met Miriam Helsper schreef. In Adembenemend gaan we in op de invloed van spanning op de adem en alle aspecten van het spreken.