Vandaag – 16 april – is het Werelddag van de Stem. Een mooi moment om het belang van de stem in het dagelijks leven extra aandacht te geven. We gaan er altijd maar van uit dat onze stem het gewoon doet, maar is dat eigenlijk wel zo vanzelfsprekend? Een hese stem na een feestje, of een rauwe keel na een dag werken … bijna iedereen heeft het weleens meegemaakt. Maar veel mensen lopen ondanks deze signalen vaak te lang door met stemklachten. Heesheid of een schorre keel kunnen wijzen op een probleem van de stembanden. Verkeerd gebruik van je stem kan zorgen voor stemklachten. Vooral mensen die hun stem intensief gebruiken bij werk, zang, of hobby’s hebben hiermee te maken. Zo kampt een kwart van de leraren wel eens met een stemprobleem. Gemiddeld raadplegen jaarlijks 7 op 1.000 mensen hun huisarts voor stemproblemen.
Stress
Ontspanning, adem en stem zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een verandering in het een zal effect hebben op de ander. Zo zijn ook stem, adem en emoties met elkaar verbonden. Elk gevoel, elke emotie wordt weerspiegeld in je adem en kun je terug horen in de klank van je stem. Een ontspannen houding is essentieel voor een functionele adem en een gezonde stem. Onze houding en de klank van onze stem bepalen in grote mate hoe we overkomen, hoe we ons presenteren en hoe anderen ons ervaren. Je stem laat horen hoe het met je is, hoe je je voelt en hoe je in de wereld staat.
Wanneer we ons leven vergelijken met het leven van 50 jaar geleden dan zien we dat de snelheid waarmee we leven en informatie tot ons krijgen enorm is toegenomen. Daarnaast zijn we altijd en overal bereikbaar en verwachten we van elkaar dat we meteen reageren op mails, appjes of voicemails. Dit verhoogt het gevoel van stress en legt een grote druk op ons centraal zenuwstelsel. Een beetje stress is niet erg, het is juist gezond voor je lichaam. Het beschermt bijvoorbeeld bij dreigend gevaar. Als je stress ervaart ben je namelijk een stuk alerter. Langdurige stress is echter ongezond, en de boosdoener voor diverse klachten.
Een belangrijke zenuw die onder stress geblokkeerd kan raken is de Nervus Vagus. Deze zenuw komt, net als de meeste hersenzenuwen, uit de hersenstam. Vanaf daar loopt de Nervus Vagus door richting oren en hals, met vertakkingen naar de longen en het hart. Dan buigt de zenuw om de grote slagaders heen en komt via de luchtpijp terug naar het strottenhoofd, waarbij ook takken vanaf de slokdarm richting de maag lopen. De Nervus Vagus kalmeert je ademhaling en hartslag, en laat je parasympathische zenuwstelsel – dat voor ontspanning en herstel van het lichaam zorgt – het weer overnemen. De Nervus Vagus kan onder andere geblokkeerd zijn ter hoogte van het strottenhoofd, het middenrif of de bekkenbodem. Dit heeft zijn weerslag op de adem en de stem. Het vervelende is dat je langdurige stress niet eens meer ervaart als stress. Dit noemen we gewoon geworden overspanning, maar heeft nog steeds nadelige gevolgen.
Adem
Het mooie van de adem is, dat het zowel een spiegel is van hoe het met je is, als een manier om je spanningsniveau te beïnvloeden. Met je adem kun je schakelen tussen het sympatisch zenuwstelsel (het gaspedaal) en het parasympatisch zenuwstelsel (het rempedaal). Bij veel stemproblemen speelt de adem een belangrijke rol: wanneer de adem vrij kan bewegen, kan ook de stem vrij klinken. Ademklachten kunnen te maken hebben met stress, met een teveel of te weinig aan spierspanning in het lichaam. Dit kan de adembeweging beïnvloeden en de balans tussen de in- en uitademing verstoren, waardoor de adem steeds beperkter wordt.
Stem
Je stem ontstaat doordat de lucht die je uitademt in je strottenhoofd langs je stembanden stroomt, zodat deze gaan trillen. Als we geluid maken, bewegen de stembanden naar elkaar toe, als we ademen staan de stembanden open. De stembanden openen en sluiten zich vaak, het geluid dat hierdoor wordt geproduceerd noemen we het basisgeluid. Doordat lucht in de holtes in het lichaam – zoals de borst- en de neusholte – gaat meetrillen, wordt dit geluid versterkt. Dit wordt resoneren genoemd. Hoe meer resonantie er is, des te meer klank een stem heeft. Een stem met veel klank heeft een groot draagvlak en rijkt ver.
We kunnen onze stem variëren in hoogte door verandering van lengte, dikte en spanning van de stembanden. Als iemand te hoog of te laag praat, komt er teveel spanning in het stemorgaan. De stem klinkt dan geforceerd. Een stem klinkt helder als er een volledige sluiting van de stembanden is. Je stem kan variëren in luidheid, door het verschil in kracht waarmee de stembanden bewegen. Deze dingen worden echter ook beïnvloed door de manier waarop je ademt. Een lage manier van ademen is het beste voor een heldere, duidelijke stem.
Voor de kwaliteit van een klank is het niet zozeer belangrijk of we veel adem tot onze beschikking hebben maar eerder of de lucht die er is, optimaal in trilling wordt gebracht. Voor een heldere stemgeving is eigenlijk maar heel weinig lucht nodig. Veel mensen hebben de neiging naar adem te happen voor ze gaan spreken. Hierbij wordt teveel lucht naar binnen gehaald. Ook wordt er vaak te veel woorden op een adem gesproken. De laatste lettergrepen van een zin worden er dan met moeite uitgeperst.
Voor een gezonde stem is stemhygiëne een belangrijk aspect. Dit omvat het vermijden van overmatig stemgebruik, het vermijden van kuchen en schrapen, het hydrateren van de stembanden door voldoende water te drinken, het ademen door de neus, het vermijden van roken en het beperken van het gebruik van alcohol en cafeïne, omdat deze stoffen de stembanden kunnen irriteren. Het is ook belangrijk om regelmatig pauzes te nemen bij intensief stemgebruik, om de stembanden rust te geven en overbelasting te voorkomen.
Voldoende ontspanning en een goede ademtechniek, waarbij je ademt vanuit je buik in plaats van oppervlakkig vanuit je borst, is ook belangrijk om de stembanden ontspannen te laten werken en de stem te ondersteunen.
Tips bij stemklachten
- Kuch of schraap je vaak? Dit is meestal een gewoonte en irriteert de stembanden, waardoor je weer gaat kuchen. Neem liever een slokje water!
- Schreeuwen is belastend voor je stem. Roep liever: de stem blijft laag, kracht komt uit de buik-> minder spanning op de stembanden.
- Niet roken. Roken veroorzaakt ontsteking en zwelling van het slijmvlies van de stembanden. Een verminderde stemkwaliteit is een van de gevolgen …
- Ook fluisteren is erg belastend voor je stem. Praat gewoon, of praat niet, juist als je last hebt van je stem.
- Gezonde stembanden zijn vochtig. Drink voldoende, zet een raam open, vermijd prikkelende geuren en zet de airco uit
- Voor een ontspannen stem zijn houding en adem heel belangrijk. Zit rechtop en adem laag en rustig.
- Voor een heldere stem heb je adem nodig. Praat niet te snel, houd voldoende pauze’s om de adem binnen te kunnen laten komen.
- Veel beroepssprekers krijgen stemklachten. Spreek niet hoger of luider dan normaal, dit is erg belastend voor je stem!
- Zucht of geeuw als je spanning voelt bij het spreken. Door te geeuwen zakt je strottenhoofd en ontspan je de omringende spieren.
- Neem voldoende tijd om te ontspannen. Hoe drukker je het hebt, des te belangrijker is het om op tijd te ontspannen!
- Moet je je stem veel gebruiken, en is je keel aan het eind van de dag pijnlijk, of klinkt je stem hees? Lax Vox is een goede manier om. Te stem te ontspannen nadat je veel gesproken hebt of juist voor te bereiden op een dag intensief stemgebruik.
- Tenslotte: Laat je stem je weten dat het genoeg is geweest? Gun hem rust en houd een half uurtje je mond!
Aan de slag?
Heb je regelmatig last van een vermoeide stem of heb je keelpijn als je praat? Lax Vox kan helpen je stem te ontspannen. Je kunt deze methode zelfstandig aanleren middels mijn online training. Wil je liever onder mijn begeleiding aan de slag, plan dan via mijn website eenvoudig zelf een afspraak met me in. Ik help je graag verder!
Speciaal voor de Werelddag van de Stem krijg je alleen vandaag 50% korting op de online training Lax Vox of op een losse afspraak. Gebruik daarvoor kortingscode WDVDS23.
PS
Vandaag begint ook de summit Ongeremd spreken waarvoor collega Katinka Reiss 21 vrouwen interviewde over hoe zij ongeremd spreken, waar ze zich ooit in hebben gehouden en wat er veranderd is in hun bedrijf sinds ze zich uitspreken. Ik ben een van de vrouwen die Katinka interviewde. Je kunt gratis deelnemen aan de summit en gebruik maken van de leuke give-aways die de sprekers voor je klaar hebben staan. Gratis deelnemen kan via deze link.